زاویه؛ گزارش حاضر با هدف جلب توجه سیاست‌گذاران غربی به اهمیت مطالعه و درک نظام حقوقی حاکم بر هوش مصنوعی در چین، به ارائه تحلیلی عمیق از مقررات نوظهور هوش مصنوعی در این کشور و فرآیند سیاست‌گذاری چندلایه آن می‌پردازد. تمرکز اصلی گزارش بر روی سه مجموعه مقرراتی است که چین در چند سال گذشته وضع کرده است: قوانین حاکم بر الگوریتم‌های توصیه‌ای: این قوانین بر نحوه عملکرد الگوریتم‌های توصیه‌ای در سراسر اینترنت چین نظارت دارند. محدودیت‌های حاکم بر محتوای تولید شده توسط هوش مصنوعی: این محدودیت‌ها شامل محتوای دیپ‌فیک و سایر اشکال محتوای مصنوعی می‌شود. اقدامات قانونی با هدف تنظیم سیستم‌های هوش مصنوعی مولد: این اقدامات به منظور نظارت بر سیستم‌های هوش مصنوعی مولد مشابه ChatGPT وضع شده‌اند. اگرچه این مقررات با هدف گسترش کنترل دولت بر جریان اطلاعات و توسعه فناوری در حوزه دیجیتال چین وضع شده است، بااین‌حال تلاش می‌شود تا به نگرانی‌های اخلاقی مختلف پیرامون هوش مصنوعی رسیدگی کرده و خطرات اجتماعی خاص ناشی از این فناوری‌ها را کاهش دهد. لازم به ذکر است که مقررات تحلیل شده در این گزارش باید به‌عنوان زمینه‌ای برای قانون ملی هوش مصنوعی در آینده که چین قصد تصویب آن را دارد، در نظر گرفته شود. در راستای پاسخ به هدف اصلی این گزارش، نویسنده توضیح می‌دهد که به دلایل ذیل نظام حقوقی حاکم بر هوش مصنوعی چین مستحق مطالعه دقیق در غرب است: این مقررات اساساً نحوه ساخت و استقرار سیستم‌های هوش مصنوعی در چین را با توجه به مقیاس عظیم صنعت هوش مصنوعی این کشور تغییر می‌دهند و الزامات آن در صادرات فناوری چین در سراسر جهان اعمال می‌شود؛ بنابراین، درک این مقررات برای شرکت‌های فناوری و مؤسسات تحقیقاتی که با چین تعامل دارند یا در چین فعالیت می‌کنند، حیاتی خواهد بود. اگرچه کشورهای غربی ممکن است به محرک‌های ایدئولوژیکی خاص پشت این مقررات اعتراض کنند، اما ساختارها و مکانیسم‌های زیربنایی آن‌ها حاوی درس‌های ارزشمندی برای حکمرانی هوش مصنوعی در سراسر جهان است. این موارد شامل الزامات شفافیت مانند انجام حسابرسی الگوریتمی و مقرراتی است که با هدف اطمینان از امکان‌سنجی فنی مقررات برای شرکت‌‌ها وضع‌شده‌اند. در حالی که انگیزه اصلی ایجاد این نظام حقوقی منسجم، کنترل یکپارچه توسط دولت چین است، این مقررات تلاش می‌کند تا به تأثیرات اخلاقی و اجتماعی واقعی فناوری‌های هوش مصنوعی بر مردم چین نیز بپردازد. برای مثال، قوانینی که کارگران را از برنامه‌های مدیریت الگوریتمی استثماری محافظت می‌کند، نگرانی‌های واقعی در مورد چالش‌های کار و کارگر را در عصر هوش مصنوعی منعکس می‌کند. بر همین اساس، نویسنده فرآیند پیچیده سیاست‌گذاری چین برای تدوین قوانین جدید در زمینه فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی را از نزدیک بررسی نموده و چهار لایه اصلی را مشخص می‌کند که ایده‌‌ها باید قبل از تبدیل‌شدن به مقررات در سطح ملی از آن‌ها عبور کنند. لایه اول متشکل از تغییرات تکنولوژیکی و اجتماعی در دنیای واقعی است که انگیزه‌ای برای چارچوب‌های حکمرانی جدید ایجاد می‌کند. لایه دوم نفوذ چارچوب رهبری حزب کمونیست است که نحوه مفهوم‌سازی مشکلات شناسایی شده را شکل می‌دهد و فهرست راه‌حل‌های قابل قبول سیاستی را محدود می‌کند. لایه سوم، دنیای پر جنب‌وجوش اتاق‌های فکر، شرکت‌ها، جامعه دانشگاهیان و دیگر کارشناسانی است که ایده‌های سیاست‌گذاری را نسبتاً آشکارا بحث و بررسی می‌کنند، البته در محدوده‌های تعیین‌شده سیاسی. لایه چهارم شامل بوروکراسی‌های دولتی مختلف است که توسط اداره فضای سایبری چین[۱] رهبری می‌شود و ایده‌‌ها را در پیش‌نویس مقررات تدوین نموده و برای نفوذ مقتدرانه چین بر حکمرانی جهانی فناوری اقدام می‌کند. با بررسی این فرایند چندلایه و مقتدرانه، مهم‌ترین نکاتی که در مورد فرآیند سیاست‌گذاری هوش مصنوعی چین به شرح ذیل است: به نظر نمی‌رسد که رهبر چین، شی جین پینگ[۲]، برخلاف برخی از حوزه‌های سیاستی دیگر تا به امروز مقررات هوش مصنوعی را از نزدیک مدیریت کرده باشد. او اهداف سطح بالایی را تعیین می‌کند تا به‌طور گسترده سیاست‌گذاری در این عرصه را هدایت کند، اما جزئیات مقررات را دیکته نکرده و به سطح اجرایی ورود نمی‌کند. هسته اصلی ایده‌‌های مربوط به هوش مصنوعی چین در دو مجموعه کلیدی و استراتژیک آکادمی فناوری اطلاعات و ارتباطات چین وابسته به دولت[۳] و مؤسسه مدیریت بین‌المللی هوش مصنوعی دانشگاه تسینگوا[۴] شکل می‌گیرد. اداره فضای سایبری چین با توجه به وظایف ذاتی خود تاکنون به‌عنوان رهبر تهیه پیش‌نویس مقررات هوش مصنوعی عمل کرده است، اما اگر مقررات به عرصه‌های فناوری جدید فراتر از محتوا و بسترهای اینترنتی گسترش یابد، نقش آن ممکن است تغییر کند. به نظر می‌رسد چین از الگوی قوانین هدفمند هوش مصنوعی به سمت ایجاد یک قانون ملی هوش مصنوعی جامع که ناظر به آینده است حرکت می‌کند، این فرایند نشان‌دهنده آن است که طرح اصلی قانون امنیت سایبری سال ۲۰۱۷ بر کل حوزه فناوری چین حاکم است. با قاطعیت می‌توان گفت که نظام حاکم بر مقررات هوش مصنوعی در چین با سرعتی فزاینده در حال توسعه است و پیچیدگی فرآیند سیاست‌گذاری در این حوزه، ضرورت مطالعه و بررسی دقیق‌تر آن را از سوی کشورهای غربی به وضوح نشان می‌دهد. مدل مفهومی ارائه شده در این گزارش، ابزاری کارآمد برای ردیابی خاستگاه مقررات و پیش‌بینی مسیر آینده حکمرانی هوش مصنوعی در چین توسط غرب محسوب می‌شود. این مدل بر این نکته کلیدی تأکید دارد که علی‌رغم وجود تفاوت‌های ایدئولوژیکی عمیق میان شرق و غرب، مکانیسم‌های فنی و ساختارهای سیاستی که رویکرد چین را شکل می‌دهند، می‌توانند درس‌های آموزنده‌ای برای تنظیم‌گری هوش مصنوعی در سراسر جهان ارائه دهند. [۱] Cyberspace Administration of China [۲] Xi Jinping [۳] China Academy for Information and Communications Technology [۴] Tsinghua University’s Institute for AI International Governance